subsidiënten | colofon

Tagcloud: UIT / AAN

Jan de Graaf & Robert Schutte: 'Grenslandschappen'

| 2013-03-27 11:07:29

'Grenslandschappen - een verkenning op het kruispunt van de getrainde tred en het geschoolde oog.'
'Stellingname' 7 april - 23 juni 2013:
Stedenbouwkundigen Jan de Graaf & Robert Schütte beschouwen de Stelling van Amsterdam als grenslandschap: borderscape. Zij onderscheiden een aantal borderscapes. Bijvoorbeeld de reeks Fort Vijfhuizen, Fort Amsterdam, Fort Europa. Hun omvang verschilt, hun functie is gelijk: bewaking. Het materiaal van grensgebergten elders in Europa is anders dan dat in waterrijke laaglanden, maar de bezigheid ter plekke blijkt gelijk: observatie.
De Graaf en Schütte ontwikkelden 'Rechtwandeling', een 'lopend onderzoek' over de Geniedijk op het kruispunt van de militaire en toeristische blik, om de interlectuele dimensies van reizen te stimuleren.

Foto's 'Rechtwandeling' met Jan de Graaf en Robert Schütte: Rob te Riet en Theo Mahieu.

Beeld Jonmar van Vlijmen. Subjectieve cartografie door Jan de Graaf & Robert Schütte: 'Grenslandschappen - een verkenning op het kruispunt van de getrainde tred en het geschoolde oog.' Stedenbouwkundigen De Graaf en Schütte ontwikkelden 'Rechtwandeling', een 'lopend onderzoek' over de Geniedijk op het kruispunt van de militaire en toeristische blik, om de interlectuele dimensies van reizen te stimuleren. Start: zoek zijwaarts, weg-wijzer, re-inundatie, (n)u, kunstevacuatie, luchtverkenning, finish: zoek zijwaarts.

Meer tekst en beeld over Jan en Robert en hun project:

 


Jan de Graaf en Robert Schütte over Grenslandschappen:
De Graaf en Schütte zijn beide stedenbouwkundige. Rond Kunstfort bij Vijfhuizen vormen zij een gelegenheidsduo. 'Grenslandschappen' maakt werk van eigentijdse omgangsvormen met oude relicten op de oude kaart van het oude Europa. Het is een verkenning naar de wederzijdse betrekking tussen de militaire en de toeristische blik.

Punt van vertrek: het waterrijke erfgoed van de Stelling van Amsterdam. Dat 'erfgoed' bestaat niet alleen uit tastbare resten. Ook bewegingsvormen, gebaren en rituelen hebben een restwaarde. Wat ook 'werelderfgoed' is: een specifieke manier van kijken, een bijzondere 'blik'. Uit militair oogpunt kan wellicht ... , hoewel uit historisch oogpunt ... , terwijl daarentegen uit planologisch oogpunt ... , en vooral in pacifistisch perspectief ..., dit in tegenstelling tot een museologische blik ..., echter uit toeristische oogpunt blijkt dat een kritisch artistieke verkenning, de slimste manier is om 'lopend', een tikkeltje wijzer te worden.

Gedurende twaalf weken kiezen De Graaf en Schütte het Fort bij Vijfhuizen als uitvalsbasis. Looptijd: van zondag 7 april tot en met zondag 23 juni 2013. De Graaf en Schütte treden op als gids. Tal van gasten worden uitgenodigd: mee-lopers, co-fietsers, ervaren toeristen en belezen reizigers. Hun inbreng is van harte welkom. En ook zelf oefenen de gidsen hun oog. Te voet, op de fiets en op afstand, in de lucht. Uiteraard ook in de boeken.

De Graaf en Schütte maken hun bevindingen wereldkundig op 23 juni 2013. Op de Dag van de Architectuur. Tijdens drie keer een wandeltocht. Recht toe recht aan: 1.999 meter. Elke tocht duurt 24 minuten. En staat onder leiding van de 'gidsen zelf'.
Wat blijkt? De getrainde tred en het geoefende oog, beide masseren de lenigheid van geest ... 'to inspire the intellectual dimension of travel ...'.

Wie in de tussentijd aan de verkenning wil bijdragen, graag berichten aan: Jan de Graaf: jan.zee.de.graaf@planet.nl of: Robert Schütte: robert@ruimtebeeld.nl

Over Jan de Graaf:
Jan de Graaf is zelfstandig stedenbouwkundige. Hij is met name geïnteresseerd in kustlandschappen. Zijn studies verkennen bij voorkeur de grote schaal en de lange duur. Narratieve planologie is een favoriet. Het perspectief: thalassacentrisch. Hij publiceerde tal van artikelen en boeken. Vanuit de Rotterdamse Academie van Bouwkunst bijvoorbeeld, 'Europe coast wise' (1997), een internationaal vergelijkende studie naar de toekomstige kustkaart van Europa. In ander verband 'Naar zee', een reisverhaal over 6.000 km Noordzee-kust (2002). Gevolgd door 'Handboek veldwerk' (2003) en 'Noordzee; cartografie van een wereldzee' (2004). Telkens was zoiets als de toeristische geografie onderwerp van aandacht.

De Graaf werkte in wisselende formatie aan verschillende prijsvragen. Enkele voorbeelden: 'Werken aan water' (2006), 'Dutch thelight' (2007), 'Structuurvisie Noord Holland 2040' (2009). Deze inzendingen wonnen het predicaat 'eervolle vermelding'. In de internationale competitie 'Herinneringspark Vlaanderen 2014-2018' werd de eerste prijs behaald (2010). De inzending voor de prijsvraag Noordervisie, getiteld 'Anderlicht en de kunst van het noorden' (2012) kreeg een 'eervolle vermelding'. 'Noorden' werd daarin gezien als een werkwoord. Als een intelligente manier van plaatsbepalen (weten waar je bent), navigeren, oriënteren, en vooral als kaartlezen en de weg vragen.

Over Robert Schütte:
Robert Schütte is stedenbouwkundige. Hij heeft gewerkt bij overheid en particuliere bureaus, gaf les aan de Academie van Bouwkunst Rotterdam en heeft een eigen praktijk. Deze bestaat uit denken, ontwerpen, lezen, schrijven, verzamelen, ontmoeten en maken. Een selectie van de resultaten is te zien op de site www.ruimtebeeld.nl: gedachten, plannen, teksten en beeldessay. Schütte neemt deel aan Stellingname vanwege zijn belangstelling voor de wijze waarop de ruimte menselijke bewegingen stuurt.

In zijn recente studie van de aantekeningen van Serge Eisenstein voor de niet gerealiseerde film Glass House, legt hij een verband tussen de ongewenste zichtbaarheid van de bewoners en de hedendaagse behoefte aan “exposure” op internet en televisie. Glass House is een van de vele zijpaden op zoek naar de verschijnselen van optimisme en ideaal. Deze worden gevonden in een dwaaltocht door de geschiedenis, langs archieven en tentoonstellingen, langs colleges en geschriften. Momenteel werkt hij aan een verslag van de dwaaltocht, want ook deze heeft een doel, al is die tevoren niet bepaald.

Jan de Graaf over het concept:
Fort Vijfhuizen, Fort Amsterdam, Fort EU. Grensplaats, grenslijn, grensgordijn: ze zijn de inmiddels erfgoedwaardige hard ware van de uitsluiting. De soft ware? Wacht-lopen, wacht-fietsen, wacht-vliegen ... wachtzwemmen en wachtschaatsen, ook die zijn aangeleerd. Op de binnenlijn bedrijft het alziend oog - ook dat is erfgoed - de nooit verzakende inspectie.

Onze vraag is deze: hoe 'stuurt' de militaire blik, de toeristische blik? Hoe schoolt de getrainde tred het nieuwsgierige oog? En omgekeerd, wat is de toeristische blik schatplichtig aan zijn militaire leermeester? Zinnige vragen in een tijd van 'grenzeloze' mensenstromen, met miljoenenhub Schiphol op een steenworp afstand.

Voor een antwoord raadplegen wij enkele militaire handboeken. Wachtlopen is een geschoolde bezigheid, net als wachtfietsen; ze zijn vormen van exercitie. De vliegenier heeft geleerd om andere zaken te zien dan de wandelaar of de fietser. In de Eerste Wereldoorlog bijvoorbeeld, wordt het 'vogelvluchtperspectief' urgente leerstof voor de oorlogsvoerende partijen. In klaslokalen, vlak achter de frontlinies leren belligerenten om luchtfoto's te 'lezen'. Het is een moeilijk begin: vergelijk een boven-aanzicht dat soms in spiegelbeeld is afgedrukt, met de toen al even experimentele (horizontale) panoramafoto's uit de terrestrische verkenningen. Kwetsbaar voor het oog, dat was het vernietigend effect van de luchtfotografie. Ingenieus gecamoufleerde stellingen, gehuld in schutkleur op maaiveldniveau, verkruimelden tot trage, tragische fossielen.

Vandaag de dag, na een eeuw lang oefenen leest elke toerist zijn Google-maps als een vertrouwde dorpsplattegrond. Wereldburger, wereldreiziger, met recht, hij en zij zijn thuis in de wereld. De citizen scientist is een feit. Zijn mobiele soortgenoot? De citizen spy.

Een recent artikel in Time, wijst op de explosieve toename van het militaire gebruik van drones: onbewande wachtvliegers. Ze zijn snel, geruisloos en aantrekkelijk hip. Net als de fiets eertijds. 'Drones, they spy abroad'. Maar wat overkomt ons, vraagt Time, als deze vliegende tele-camera's (inmiddels zijn ze van hand palm formaat), wat als deze I spy gadgets en masse, als waren ze postduiven, 'huiswaarts' vliegen? Bewerktuigen ze daar de allernieuwste toeristische blik?
Het project voor Fort Vijfhuizen zet deze lijnen voort. Dit onder de subtitel 'landschap, oorlogsvoering en de toeristische blik'. Beoogd wordt het fort te markeren - hoe dan ook, te karteren - als 'punt' waar twee blikken elkaar kruisen: de toeristische en de militaire blik.

Jan de Graaf, foto: Ronald Sekan

Robert Schütte

bg3.jpg
sea coastal was art artist zee new badgast zandmotor scheveningen from artists dat project with cultural research water satellietgroep